16. yüzyılın ikinci yarısında dili yabancı etkilerden kurtararak şiirin kurallarını saptamaya yönelik olan Klasizm, François de Malherbe ile başlamış özellikle kendini 17. Yüzyılda geliştirmiştir. Fransa’da 17. yüzyılın ikinci yarısında, iç karışıklıklar sona ermiş, derebeylik ve kilise direnişleri kırılmış olan soylular sarayın buyruğuna girmiş ve monarşi güçlendirilmişti. Siyasal anlamda görülen bu düzen ve kurala uygunluk etkisini de edebiyatta göstermeye başlamıştır. Klasizm akımının etkisiyle Fransız Akademisi kurulmuştur.
Klasizmin temelini akıl ve sağduyu oluşturmaktadır. Descartes, düşünüyorum öyleyse varım diyerek insan aklının kabul etmediği hiçbir şeyin doğru olmadığını belirtti. Aşk, kin, nefret, acıma gibi duygular aklın kontrolündedir. İnsan aşırılıklardan sakınarak, tutkularına iradesiyle yön vermek zorundadır.
İçindekiler ✔
Klasizm Akımının Konusu
Klasizm edebiyatı pek çok kez tarihten hatta mitolojiden alınır. Yunan ve Latin edebiyatlarında görülen konular Klasizm ile tekrar tekrar işlenmiştir. Klasik sanatçıya göre gelmiş geçmiş en mükemmel sanat ise eskiye ait olanıdır. Klasizmde görülen insan tipi sıradan insan değildir. Eğitim görmüş, soylu bir insandır. Bu insan da belli bir toprağın malı değil evrenseldir. Yani eserde insanların hemen hepsinde görülen zaman içinde değişmeyecek özellikler anlatılmıştır.
Klasizmde yazar olayları konu edinirken kendini gizleyecek, kendi duygularının, zaaflarının, tutkularından bahsetmekten kaçınır. Ona göre eser yazarın içini dökme yeri değildir. Okuyucunun ya da seyircinin dikkati yalnızca konu içinde olan kişiler üzerinden toplanmalıdır. Biçim mükemmelliği eserde önemlidir. Anlatılmak istenen açık ve net bir şekilde anlatılmalıdır. Üslup, yapmacıklıktan uzak, sade ve ağırbaşlıdır. Okurun dikkati de söylenene çekilecektir. Konu da gerçek hayatla uygun olmalıdır. Okur veya seyirciye abartılı şeyler sunmaktan kaçınılır. Konuya değil konunun işleniş biçimine değer verilir.
Bu dönemde tiyatroya çok önem verilir. Özellikle trajedi ve komedi ortaya konulur.
Yazarların Kullandığı Türler ve Eserler
- Corneille: Le Cid, Horace (Tragedya)
- Racine: Andromaque, İphigenie (Tragedya)
- Moliere: Gülünç Kibarlar, Tartuffe, Zoraki Tabip, Cimri,
- Kibarlık Budalası, Scapin’in Dolaptan, Hastalık Hastası (Komedya)
- Bouileu: Manzum mektup ve yergi
- La Fontaine: Fabller
- Descartes: Yöntem Üzerine Nutuk (Felsefe)
- Pascal: Düşünceler
- La Bruyere: Karakterler (Portre)
- Fenelon: Telemak (Roman)
- Madam de la Fayette: Prenses de Clives (Roman)
Akıl ve sağ duyunun önemli olduğu Klasizm, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınmıştır. Mükemmeliyetçilik ön plana alınmıştır. Konuya değil anlatıma önem vermiştir. Sanat sanat içindir anlayışı benimsendiği gibi, sanatçılar yapıtlarında kişiliklerini gizlemiştir. Kahramanlarında ruhsal özellikleri ele alınmıştır. Fiziksel ve sosyal çevre önemli olmamakla beraber bunlar değişiklik gösterir. Türk edebiyatı Batı’ya açıldığı zaman klasizm dönemini tamamlamıştır. Bu sebeple de edebiyatımızda klasizmin önemli etkisi olmamıştır. Şinasi Şair Evlenmesi komedisi La Fontaine’den yapılan çeviriler, Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere’den çevirileri Klasizmin Türk edebiyatındaki etkileri olarak sıralanabilir.
