Mani Nedir
Divan Edebiyatında “tuyug” ‘un karşılığı olan maniler; Anonim Halk Şiirinin en küçük ve en sevilen türü, uyak düzeni aaxa şeklinde ve genellikle dört dize ve yedi hecelidir. Başlıca konusu aşk olmakla birlikte her türlü konuda söylenebilen manilerde duygu ve düşünce son iki dizede ortaya çıkıp, üçüncü mısranın serbest olması nedeniyle söylenmesi kolaydır.
Maniler çok çeşitlidir. En çok kullanılanlar düz ya da tam mani daha sonra kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani, artık mani gelir.
Mani Şekilleri
Mani şekillerine göre dört’e ayrılır.
Düz Mani
Maninin en yaygın şekli olup, dört mısra ve aaxa şeklinde kafiyelidir. Düz mani 7’li hece ölçüsüyle söylenir ve tam mani de denir.
Kesik (Cinaslı) Mani
Birinci dizesindeki hece sayısı yediden az olan manilerdir. Dizeler cinaslı uyaklarla kurulur. Bunun için bunlara cinaslı mani de denir.
Yedekli (Artık) Mani
düz maninin sonuna eklenen, anlamı tamamlamak için söylenen mani çeşididir. Ayrıca artık mani olarak ta kullanılır.
Ayaklı Mani
Kesik Manini birinci dizesinin doldurularak söylenmiş halidir.
Karşılıklı Mani (Deyiş)
İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilere deyiş adı verilir.
Katar Mani
Bir konu bütünlüğü içinde birbiri ardı sıra gelen mânilere katar mâni denir.
Karşı Beri Mani, bazı kaynaklarda mani çeşidi için olarak kullanılmaktadır. Karşı-berilerde karşılıklı olarak ve sıra ile kişiler iki dize söylerler
Konuları Bakımından Mani Çeşitleri
Niyet, fal (yorum) manileri
Sevda manileri
İş manileri
Bekçi davulcu manileri
İstanbul sokaklarında satıcıların söyledikleri maniler
İstanbul meydan kahvelerinin cinaslı manileri
Doğu Anadolu’da hikâye manileri
Mektup manileri
Mani Örnekleri
Tam Mani Örneği
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Allah’ın emri
Ayrılık olmasaydı
Kesik (Cinaslı) Mani Örneği
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan çok gülen az
Yedekli (Artık) Mani Örneği
Derdim var beller gibi
Söylemem eller gibi
Kalbimin hüznü var
Yıkılmış eller gibi
Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller gibi
Kesik Mani Örneği
Kuşlardan bir kuş gördüm
Var başında ayağı
Üstad manici isen
Aç maniden ayağı
Cinaslı Mani Örneği
Ne viran çeşme imiş
Su içecek tası yok
Yıkıldı viran gönlüm
Yapacak ustası yok
Şu vefasız dünyanın
Ucu var ortası yok
